Veel gestelde vragen

De Tramkade is een voormalig industrieterrein in ’s-Hertogenbosch dat is uitgegroeid tot een creatieve en culturele hotspot. Het gebied wordt nu verder ontwikkeld als onderdeel van de Bossche Stadsdelta. De historische binnenstad wordt hierbij uitgebreid met een mix van wonen, werken en recreëren​.

Via nieuwsbrieven, informatiebijeenkomsten en deze website.

Het Tramkade Experiment is de tijdelijke invulling van het vroegere industrieterrein. Creatieve ondernemers, kunstenaars, culturele, sport- en maatschappelijke organisaties en horeca werken hier samen om het gebied tot leven te brengen. Het succes van het experiment wordt bepaald door de innovatieve initiatieven, de levendige sfeer en de grote vraag naar betaalbare werk- en culturele ruimtes. De succesvolle combinatie van cultuur, sport, horeca en evenementen draagt ook bij aan het succes. Bovendien hebben ondernemers en bezoekers een community gecreëerd waarin ze elkaar inspireren.

Het succes van het experiment laat zien dat een mix van creativiteit, flexibiliteit en samenwerking noodzakelijk is voor stedelijke ontwikkeling. Dit vormt dan ook de basis voor de herontwikkeling van de Tramkade. Kernwaarden van het experiment blijven behouden en worden vertaald naar een duurzame en structurele toekomst.

De Transitiefase is de periode tussen het Tramkade Experiment en de geplande start van de definitieve herontwikkeling in 2027. Tijdens deze fase:

• Blijven bestaande gebruikers deels gehuisvest.
• Faciliteren we tijdelijke initiatieven via het Tijdelijk Extra Gebruik (TEG).
• Voorkomen we leegstand en verloedering​.

De veiligheid op de Tramkade wordt nagestreefd door samenwerking met de politie, beveiliging en buurtinitiatieven. We zorgen ook voor adequate verlichting en hekken op strategische plekken. Ondernemers en bewoners spelen een actieve rol in het buurtbeheer. Overlast wordt beperkt door het hanteren van geluidsnormen, aangepaste openingstijden voor evenementen en het monitoren van verkeers- en bezoekersstromen. Zo behouden we een veilige en prettige omgeving voor zowel bewoners als bezoekers.

Om te zorgen dat de Tramkade levendig blijft, bieden we leegstaande ruimtes tijdelijk aan via leegstandbeheerder Ad Hoc. Het gaat om werkruimtes van ongeveer 25 tot 80 m², onder andere in het Werkwarenhuis en de Mengfabriek. Deze ruimtes worden in bruikleen gegeven aan ondernemers en initiatiefnemers die goed passen bij de sfeer en het karakter van de Tramkade. De selectie gaat via een puntensysteem, waarbij we kijken naar het initiatief zelf, de motivatie van de aanvrager en hoe goed het past in het gebied.

De herontwikkeling van de Tramkade is nodig om de creatieve energie vast te houden en het gebied een structurele toekomst te bieden. Het bouwt voort op tijdelijke activiteiten en vertaalt deze naar een duurzame en leefbare invulling. De Tramkade maakt deel uit van een groter stedelijk plan, zoals die voor de Brede Binnenstad, de Spoorzone en de Bossche Stadsdelta. In deze plannen komen wonen, werken en ontspanning samen in een vernieuwend en duurzaam deel van ’s-Hertogenbosch. Benieuwd naar deze grotere plannen? Je vindt ze op de pagina Belangrijke documenten.

De kernwaarden zijn:

1. Creativiteit en cultuur: De Tramkade blijft een plek voor makers, kunstenaars en innovatieve ondernemers. De unieke sfeer en rauwe industriële uitstraling worden behouden en versterkt.
2. Duurzaamheid en circulariteit: We zetten in op circulair bouwen, hergebruik van materialen, energiebesparing en groenvoorzieningen.
3. Sociale inclusiviteit: De Tramkade moet toegankelijk blijven voor verschillende doelgroepen met betaalbare woon- en werkruimtes en een mix van functies.
4. Gemeenschapsgevoel: De ontwikkeling wordt gedaan in samenwerking met bestaande en nieuwe gebruikers, waarbij co-creatie een belangrijke rol speelt.
5. Experimentele ruimte: Het gebied blijft ruimte bieden aan nieuwe en experimentele initiatieven, ook in de transitiefase.
6. Historisch industrieel erfgoed: De bestaande gebouwen en industriële sfeer blijven behouden en herbestemming wordt gestimuleerd​.
7. Flexibiliteit: We kiezen niet voor een vast eindbeeld, maar voor een stapsgewijze, flexibele ontwikkeling.
8. Levendigheid en multifunctionaliteit: Het gebied moet 24/7 actief blijven. Er komt een mix van dag- en nachtfuncties, horeca, sport, evenementen en werkplekken.
9. Ruimtelijke kwaliteit: We sturen op hoogwaardige architectuur en stedenbouwkundige samenhang binnen de Bossche Stadsdelta​.

De Tramkade wordt ontwikkeld voor een brede mix van mensen, zoals:

• Bewoners: Mensen die op de Tramkade wonen, van starters tot gezinnen.
• Ondernemers en bedrijven: Creatieve en vernieuwende bedrijven, kantoren, start-ups en zzp’ers.
• Kunstenaars en makers: Atelierhouders, ontwerpers, performers en andere creatieve professionals.
• Maatschappelijke initiatieven: Stichtingen, sociale ondernemingen en educatieve instellingen.
• Cultuur- en horecaliefhebbers: Bezoekers van evenementen, restaurants, cafés en muziekpodia.
• Bezoekers van het gebied: Professionals, toeristen, dagjesmensen en bewoners uit de omgeving die komen genieten van de sfeer, horeca, festivals en de openbare ruimte.
• Sporters en recreanten: Mensen die gebruikmaken van de sport- en recreatievoorzieningen, zoals de urban sports-faciliteiten en de groene buitenruimte.

De gemeente ’s-Hertogenbosch speelt een regisserende rol en werkt samen met marktpartijen, ondernemers en culturele instellingen​.

Het Gebiedspaspoort Tramkade is een document dat de ontwikkelvisie, ruimtelijke kaders en programmatische richtlijnen vastlegt. Het is een hulpmiddel voor de keuze van ontwikkelpartners en de verdere uitwerking van het gebied​. Je vindt het gebiedspaspoort op de pagina Belangrijke documenten.

De herontwikkeling wordt gefinancierd door grondopbrengsten uit de verkoop van kavels en investeringen van marktpartijen. Daarnaast zijn er opbrengsten uit subsidies en co-financiering voor maatschappelijke functies.

De Tramkade wordt ontwikkeld volgens een “eindgebruiker eerst”-aanpak. Hierbij worden ondernemers, makers en maatschappelijke initiatieven vanaf het begin betrokken. In plaats van een kant-en-klaar plan wordt het gebied stapsgewijs en flexibel ontwikkeld met ruimte voor tijdelijke en permanente invullingen. Gebruikers krijgen de kans om hun eigen ruimtes vorm te geven volgens het doe-het-zelf-principe. Creativiteit en ondernemerschap staan hierbij centraal. Kavels worden uitgegeven aan bijvoorbeeld marktpartijen, collectieven en woningbouwverenigingen die bijdragen aan een circulaire en inclusieve stad. Zo blijft de Tramkade een levendig en toekomstbestendig stadsdeel.

De Tramkade Alliantie is een samenwerking tussen de gemeente en gekozen kavelontwikkelaars die de herontwikkeling sturen. De alliantie bewaakt de kernwaarden van de Tramkade, coördineert de gebiedsbranding en zorgt ervoor dat commercieel en niet-commercieel gebruik in evenwicht zijn. Ook moedigt de alliantie de samenwerking tussen ontwikkelaars en eindgebruikers aan, zodat de ontwikkeling aansluit bij de visie uit het Gebiedspaspoort Tramkade.

De Bossche Stadsdelta is een bredere stadsontwikkeling waarin de Tramkade het culturele en creatieve hart vormt. Dit gebied wordt ontwikkeld als een stedelijke uitbreiding van de binnenstad met een mix van wonen, werken, ontspanning en cultuur​.

De Tramkade beslaat 2,4 hectare, inclusief gebouwen en openbare ruimte.

Naar verwachting is de planning als volgt:

• 2024: Vaststelling Gebiedspaspoort
• 2025: Start eerste fase openbare procedure kavelverkoop en selectie eerste kavelontwikkelaar(s)
• 2027: Start realisatie

In de huidige verkenningen gaan we er vanuit dat er ongeveer 225 woningen komen, verdeeld over sociale huur, middenhuur en de vrije sector. De definitieve aantallen en verdeling zijn onder andere afhankelijk van ruimtelijke, programmatische en financiële haalbaarheid.

We streven naar een niet-wonen programma van circa 17.500 m². Dit programma bestaat uit een mix van functies zoals werken, cultuur, sport en horeca. Dit ligt nog niet vast. De gewenste verdeling is dat ongeveer 50% commercieel wordt, bijvoorbeeld met kantoren, horeca en creatieve bedrijvigheid. De andere 50% wordt dan niet-commercieel, zoals culturele en maatschappelijke voorzieningen. De precieze omvang en invulling worden duidelijker in de volgende fase van de planuitwerking.

In juni 2025 starten we met voorbereidende activiteiten voor de openbare verkoopprocedure van de kavels op de Tramkade. In deze maand organiseren we onder andere twee inspiratie- en informatiesessies voor geïnteresseerde partijen. We streven er naar om in het derde kwartaal van 2025 te starten met de verkoop van de eerste kavel of kavels. Daarna volgt een periode waarin geïnteresseerde kavelontwikkelaars in fases plannen kunnen indienen. Het Gebiedspaspoort Tramkade en de kavelpaspoorten dienen daarbij als uitgangspunt.

Roeivereniging De Hertog zoekt een nieuwe locatie, omdat er op hun huidige locatie mogelijk ontwikkelingen gaan plaatsvinden. Hierdoor kan het op termijn voor de roeivereniging noodzakelijk zijn om te verhuizen. De Tramkade is één van de mogelijke vestigingsplekken die wordt onderzocht. Deze verkenning maakt deel uit van een breder afwegingsproces, in samenspraak met de roeivereniging zelf. Er is nog geen definitieve beslissing genomen over verplaatsing of over een nieuwe locatie.

Circulariteit wordt toegepast door in de bouw en bij renovatie materialen te hergebruiken. Daarnaast worden er duurzame energieoplossingen toegepast zoals zonnepanelen en warmtenetten. Ook worden er klimaatadaptieve maatregelen genomen om het gebied bestand te maken tegen klimaatverandering.

Het gebied wordt klimaatbestendig door groene daken die bijdragen aan biodiversiteit en waterberging om overstromingen te voorkomen.  Groene oppervlakken en schaduw moeten hitte-eilanden verminderen.

Op de Tramkade stimuleren we het gebruik van de fiets door veilige fietspaden en stallingen aan te leggen. Ook komen er verbeterde OV-aansluitingen naar andere delen van de stad. Het gebruik van deelauto’s wordt gestimuleerd om de afhankelijkheid van privéauto’s te verminderen.

Ja, er is ruimte voor nieuwe mobiliteitsoplossingen. Denk aan smart mobility pilots die technologie gebruiken om verkeersstromen efficiënter te maken en duurzamere vervoersmogelijkheden te bieden.

Er komen slimme logistieke routes voor het laden en lossen van goederen. Laadtijden worden afgestemd om overlast en verkeersdrukte te minimaliseren.

Ja, er komen voldoende fietsenstallingen. Deze worden verspreid over het gebied, zodat bewoners en bezoekers hun fietsen veilig kunnen parkeren.

Ja, de Tramkade wordt autoluw. Er komen beperkte parkeervoorzieningen om het gebruik van de auto te ontmoedigen. Alternatieve vervoerswijzen, zoals fietsen en openbaar vervoer, moedigen we aan.